مالیات بر ارث مانند سایر منابع مالیاتی بر اساس قانون مالیات های مستقیم محاسبه می شود.
در این راستا، هرگاه در نتیجه فوت شخصی، مالی از متوفی به ورثه برسد، ورّاث یا نماینده قانونی آنها موظفند ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ فوت متوفی، به سازمان امور مالیاتی محل سکونت مرحوم یا مرحومه مراجعه و با ارائه اسناد مربوطه، صورت اموال و بدهی های وی را در اظهارنامه مخصوص مالیات بر ارث گزارش نمایند.
بدین ترتیب، پس از تشکیل پرونده متوفی، گواهینامه تسلیم اظهارنامه مالیاتی بر ارث صادر و به ورثه داده می شود. این گواهینامه یکی از مدارک لازم برای درخواست گواهی حصر وراثت از شورای حل اختلاف می باشد. در این گواهی، اسامی وراث قانونی اعلام و میزان سهم الارث هر یک از آنها مشخص می گردد.
پس از تکمیل اظهارنامه، کلیه اموال منقول و غیرمنقول متوفی به نرخ روز توسط ماموران تشخیص مالیات قیمت گذاری می شوند و کلیه بدهی های متوفی مانند وام ها، مهریه و غیره از آن کسر می شود. پس از آن با توجه به سهم الارث هر یک از وراث مالیات بر ارث به نسبت محاسبه می شود.
این نرخ ها طبق ماده ۲۰ قانون مالیاتهای مستقیم در خصوص وراث طبقه اول تا مبلغ 50/000/000 ریال معادل ۵ درصد، تا مبلغ ۲۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال نسبت به مازاد ۵۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال معادل ۱۵ درصد، تا مبلغ ۵۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال نسبت به مازاد ۲۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال معادل ۲۵ درصد و نسبت به مازاد ۵۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال معادل ۳۵ درصد می باشد.
البته لازم به ذکر است که از سهم الارث هر یک از وراث طبقه اول مبلغ ۳۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال به عنوان معافیت کسر و مابقی با شرح فوق الذکر مشمول مالیات می‌شوند
چه اموالی از پرداخت مالیات معاف هستند؟
اموالی که از پرداخت مالیات معاف هستند، عبارت است از:
- وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه‌های اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه یا بیمه‌گزار و یا کارفرما از قبیل انواع بیمه‌های عمر و زندگی، خسارت فوت و همچنین دیه و مانند آنها حسب مورد که یکجا و یا به‌طور مستمر به ورثه متوفی پرداخت می‌شود.
- اموالی که برای سازمان‌ها، مؤسسات و نهادهای مذکور در ماده (۲) قانون مالیات‌ها مورد وقف یا نذر یا حبس واقع شود البته به‌شرط تأیید سازمان‌ها و نهادهای مذکور.
- اثاثیه منزل محل سکونت متوفی
- اموالی که جزء ماترک متوفی بوده و طبق قوانین یا احکام خاص، مالکیت آنها سلب و یا بصورت بلاعوض در اختیار اشخاص موضوع ماده (۲) قانون مالیات‌ها قرارگیرد با تأیید اشخاص مزبور مشمول مالیات بر ارث قرار نمی‌گیرد.
مالیات برارث قبل از تعدیل
اساس قانون پیشین مالیات برارث، مالیات برارث دارایی‌های تامبلغ ۵٠میلیون ریال برای طبقه اول شامل ۵درصد ارزش اموال بود. که این میزان برای طبقه دوم به ١۵درصد ارزش دارایی و برای طبقه سوم به ٣۵درصد ارزش دارایی می‌رسید. همچنین مالیات برارث دارایی‌هایی تا مبلغ ٢٠٠ میلیون تومان برای طبقه اول ١۵درصد ارزش دارایی، برای طبقه دوم ٢۵درصد و برای طبقه سوم ۴۵درصد تخمین زده شده بود. همچنین نرخ مالیات برارث دارایی و اموال بیش از ۵٠٠میلیون ریال برای وراث طبقه اول شامل ٣۵درصد ارزش دارایی، برای طبقه دوم ۴۵ درصد و برای طبقه سوم ۶۵درصد ارزش دارایی محاسبه شده بود.